Sojusz Una Europa
Una Europa to utworzony w 2018 roku sojusz 11 wiodących europejskich uniwersytetów i partnerów stowarzyszonych, działających wspólnie na rzecz budowania transgranicznego kampusu oraz struktur pogłębionej współpracy instytucjonalnej. Konsorcjum to uzyskało dofinansowanie unijne na realizację projektów: 1Europe, Una.Futura oraz Una.Resin. W latach 2019–2023 sfinansowało z funduszy własnych Una Europa Seed Funding 44 wspólne projekty badawcze o łącznej wartości ponad 700 tys. euro.
Partnerstwo skupia się na pięciu obszarach tematycznych: studiach europejskich, dziedzictwie kulturowym, zrównoważonym rozwoju, nauce o danych i sztucznej inteligencji oraz zdrowiu. W ramach sojuszu powstały pionierskie wspólne programy studiów: w dziedzinie europeistyki Joint Bachelor in European Studies (BAES), z zakresu dziedzictwa kulturowego Una Europa Doctoral Program in Cultural Heritage (Una-Her-Doc) i zrównoważonego rozwoju Joint Bachelor in Sustainability (BASUS), a także think tank Future UniLab działający na rzecz kreowania wizji uniwersytetu przyszłości.
Instytucje partnerskie:
- Una Europa vzw (osobowość prawna sojuszu)
- Catholic University of Leuven
- Complutense University of Madrid
- Free University of Berlin
- Jagiellonian University in Kraków
- Leiden University
- University College Dublin
- University of Bologna
- University of Edinburgh
- University of Helsinki
- University Paris 1 Panthéon-Sorbonne
- University of Zürich
Budżet projektu: 14 399 993 euro
Rozmowa z prof. Stanisławem Kistrynem, byłym prorektorem UJ ds. badań naukowych i funduszy strukturalnych, pełnomocnikiem rektora UJ ds. współpracy w ramach Una Europa
Una Europa działa na podstawie opracowanej na Uniwersytecie Jagiellońskim zasady 4I: internacjonalizacji, interdyscyplinarności, innowacyjności i integralności. Dlaczego te cztery zagadnienia są dla państwa tak ważne?
Internacjonalizacja, czyli umiędzynarodowienie, to element każdego naszego działania, bo przecież aktywności uniwersytetu europejskiego są z natury międzynarodowe. Interdyscyplinarność to wychodzenie poza granice dyscyplin naukowych zarówno w sferze badań, jak i edukacji. Ale to też wspólne działania w ramach kilku dyscyplin i transdyscyplinarne projekty, które najpełniej odpowiadają na wyzwania współczesności. Innowacyjność to m.in. nowe metody edukacji oraz „wychodzenie” uniwersytetu do swojego otoczenia społecznego. Co do integralności zaś... zawsze powtarzam, że uniwersytet ma jedną misję – służenie społeczeństwu, a w ramach tego są trzy filary: prowadzenie badań naukowych, edukacja i inne formy oddziaływania na otoczenie społeczno-gospodarcze. I właśnie te trzy filary są ze sobą integralnie związane. Integracja dotyczy też trzech pozostałych składowych zasady 4I, czyli internacjonalizacji, interdyscyplinarności i innowacyjności, co oznacza, że należy starać się, aby w działaniach uniwersytetu europejskiego znajdować synergie między nimi. Integracja ma też w kontekście uniwersytetu europejskiego podstawowe znaczenie, czyli tworzenie ogromnej społeczności uniwersyteckiej składającej się z mniejszych społeczności jedenastu różnych uczelni dzięki integrowaniu jej na różnych poziomach: studentów, pracowników naukowo-dydaktycznych oraz administracji. Kreując na uniwersytecie europejskim różne działania, zwracamy uwagę, by wpisywały się one w strategię 4I.
Jakie innowacyjne formy kształcenia i mobilności edukacyjnej udało się wypracować w ramach konsorcjum?
Innowacyjne są z pewnością mikropoświadczenia, czyli krótkie formy kształcenia, które pozwolą zarówno studentom, jak i absolwentom, a nawet ludziom dorosłym spoza uczelni zdobywać dodatkowe kwalifikacje. Mikropoświadczenia dotyczą takich obszarów wiedzy jak: zrównoważony rozwój, sztuczna inteligencja, prawo, historia i kultura Polski, geografia czy biotechnologia. Są to zwykle krótkie moduły zajęć prowadzonych online w formule Massive Open Online Courses (MOOC) w wymiarze około 30 godzin. Skompletowanie odpowiedniej ilości takich modułów może pozwolić w przyszłości na uzyskanie nowych kwalifikacji i wykształcenia. Nasza uczelnia tworzy ofertę kursów na własnej platformie Copernicus College.
Una Europa jest pionierem, jeśli chodzi o tworzenie wspólnych kierunków studiów na poziomie licencjackim.
Tak, już od dwóch lat na Uniwersytecie Europejskim Una Europa funkcjonuje nowy wspólny kierunek studiów – Joint Bachelor in European Studies, czyli licencjat z europeistyki. I mimo że za te studia trzeba płacić, cieszą się one ogromnym zainteresowaniem. I to nie tylko wśród mieszkańców jedenastu krajów, w których znajdują się uczelnie Una Europa. Studenci tego kierunku pochodzą z około 40 krajów z całego świata! Wszyscy muszą odbyć dwie obowiązkowe mobilności. Na pierwszej uczelni spędzają dwa lub trzy semestry, potem na dwa semestry przenoszą się na inny uniwersytet, a na kolejny semestr – na trzecią uczelnię. Był to pierwszy wspólny kierunek licencjacki na poziomie europejskim. Koordynatorem jest Katolicki Uniwersytet w Leuven i to on prowadzi nabór, ale rejestracja studentów w Leuven oznacza jednocześnie rejestrację we wszystkich czterech uniwersytetach, które są pełnoprawnymi partnerami. Pozostałe uczelnie sojuszu Una Europa zaś – z powodu ograniczeń prawnych w swoich krajach – są partnerami moblilnościowymi, którzy uczestniczą w ofercie kursów dla studentów, ale nie mogą nadawać wspólnego dyplomu. Za rok będziemy już mieli pierwszych absolwentów i otrzymają oni wspólny dyplom, na którym znajdą się logotypy czterech uniwersytetów, a pozostałe uczelnie będą wymienione jako partnerzy. Pracując nad utworzeniem tego kierunku mieliśmy olbrzymie trudności z pokonaniem barier prawnych. I to, że udało się nam z nimi poradzić, było naszym ogromnym sukcesem. W tym roku zaś do czterech pełnoprawnych partnerów dołączy kolejny – uniwersytet w Zurychu.
Ale mimo tych przeszkód tworzą już państwo kolejny wspólny kierunek studiów, tym razem z zakresu zrównoważonego rozwoju
Kierunek Joint Bachelor in Sustainability tworzymy od podstaw, a nie – jak w przypadku europeistyki – na bazie programów kształcenia już funkcjonujących na naszych uczelniach. Dlatego też pewnie jest nam nieco łatwiej. Ale pojawią się nowe trudności, bo tu pełnoprawnymi partnerami będzie aż siedem uczelni Una Europa. Uniwersytet Jagielloński zaś został koordynatorem. Chcielibyśmy, aby kształcenie na studiach z zakresu zrównoważonego rozwoju rozpoczęło się w roku akademickim 2025/2026. Będzie to kierunek wysoce interdyscyplinarny, łączący nie tylko nauki przyrodnicze, ale też prawne, zarządzanie i socjologię. Będą to więc niezwykle ciekawe studia. Liczymy na to, że będą cieszyły się dużym zainteresowaniem.
Od pięciu lat w ramach konsorcjum Una Europa działa żywe laboratorium. Czym zajmują się związani z nim wizjonerzy?
Żywe laboratorium to kolejna idea, która została wymyślona na naszym uniwersytecie. To wirtualna przestrzeń, w której różne osoby, zwane właśnie wizjonerami, mogą tworzyć futurystyczne, często wręcz zwariowane wizje uniwersytetu przyszłości. Zastanawiają się, jak powinien wyglądać uniwersytet za 30 lat, jak powinien być zintegrowany ze swoim otoczeniem, jak ma działać w tym otoczeniu i jak nowe technologie – choćby sztuczna inteligencja – zmienią uczelnie za kilkanaście czy kilkadziesiąt lat. Do roli wizjonerów zostały zaproszone osoby z różnych obszarów społecznych: filozofowie, astrofizycy, artyści, biznesmeni. Prosimy ich, aby wyszli ze schematu myślenia w kategoriach „co jest możliwe”, aby odrzucili wszelkie ograniczenia finansowe, prawne i zwyczajowe, a wszystko po to, by stworzyć różne schematy działalności i struktur. Te pomysły, jak ma wyglądać uniwersytet przyszłości, jaka powinna być jego rola, to też kwestia struktury społeczeństwo przyszłości. Na takie pytania wizjonerzy mają za zadanie odpowiadać. Jednak –jak to zwykle bywa w nauce –wizje te nie mają natychmiastowego przełożenia na rzeczywistość, ale być może staną się przyczynkiem do tego, aby uniwersytet proponował takie ścieżki rozwoju społeczeństwa, które zapewnią nam, górnolotnie mówiąc, lepszą przyszłość.
Co uważa pan za największy sukces sojuszu Una Europa?
To, że udało się połączyć działania jedenastu uniwersytetów, stworzyć wspólną strategię i realizować ją przy pomocy nie tylko projektu, który jest współfinansowany z Unii Europejskiej, ale też przy zaangażowaniu całkiem sporych środków pochodzących z tych jedenastu uniwersytetów. Utworzenie takiego międzynarodowego kampusu było ogromnym wyzwaniem. W uniwersytetach tworzących Una Europa pracuje ponad 100 tys. osób i trzeba było je przekonać do idei uniwersytetu europejskiego. Bo aby tak ogromny organizm dobrze funkcjonował, nie wystarczy zapał rektorów, prorektorów i garstki najbardziej zaangażowanych pracowników. Inni też musieli się „zarazić” tą ideą.
Rozmawiała: Dorota Kruszewska