Włączanie i różnorodność w programie Erasmus+

Włączanie

Erasmus+ promuje równe szanse, włączenie społeczne, różnorodność i sprawiedliwość. Skupia się na wspieraniu organizacji i osób o mniejszych szansach, oferując im odpowiednie zasoby. Narodowa Agencja oraz centra zasobów SALTO wspierają realizowane projekty, aby były bardziej włączające oraz otwarte dla osób narażonych na wykluczenie społeczne.

W ramach programu Erasmus+ opracowano strategie i środki na rzecz włączenia i różnorodności, aby ułatwić dostęp i usunąć bariery dla różnych grup. Na tej stronie zapoznają się Państwo z definicjami dotyczącymi włączania i różnorodności, naszą strategią, przydatnymi publikacjami oraz bezpłatnymi szkoleniami.

Program Erasmus+ kładzie duży nacisk na włączanie i różnorodność, dążąc do równego dostępu do edukacji dla wszystkich, niezależnie od pochodzenia czy sytuacji życiowej. Wspiera organizacje i osoby, które mogą mieć trudności z uczestnictwem w programie.

Włączenie i różnorodność to jeden z kluczowych priorytetów programu, który promuje równe szanse, różnorodność i sprawiedliwość. Organizacje są zachęcane do uwzględniania tych wartości przy tworzeniu swoich projektów, tak aby były dostępne dla różnych grup uczestników.

Wsparcie obejmuje między innymi:

włączające podejście w organizacjach, aby realizowane projekty były dostępne dla różnych grup
wsparcie Narodowych Agencji i centrów zasobów SALTO w realizacji włączających projektów
zarządzanie elementami programu na poziomie centralnym przez Europejską Agencję Wykonawczą ds. Edukacji i Kultury
działania biur krajowych Erasmus+ oraz regionalnych centrów SALTO w państwach niestowarzyszonych z Programem

Bariery mogące utrudniać uczestnictwo

O realizacji priorytetu włączanie i różnorodność można mówić, jeśli Państwa działania skierowane są do osób, które narażone są na poniższe czynniki:

Niepełnosprawność: obniżona sprawność fizyczna, umysłowa, intelektualna lub sensoryczna, która w interakcji z różnymi barierami może ograniczać pełne i efektywne uczestnictwo w życiu społecznym na równych zasadach z innymi obywatelami.
Problemy zdrowotne: poważne choroby, choroby przewlekłe lub wszelkie inne sytuacje związane ze zdrowiem fizycznym lub psychicznym, które uniemożliwiają uczestnictwo w programie.
Bariery związane z systemami kształcenia i szkolenia: słabe wyniki w systemach kształcenia i szkolenia, osoby wcześnie kończące naukę, młodzież NEET (młodzież niekształcąca się, niepracująca ani nieszkoląca się) oraz nisko wykwalifikowani dorośli. Bariery mogą wynikać z ograniczeń strukturalnych w systemach edukacyjnych lub braku uwzględnienia szczególnych potrzeb uczestników.
Różnice kulturowe: problemy adaptacyjne osób z różnych środowisk kulturowych, zwłaszcza migrantów, osób uchodźczych, mniejszości narodowych i etnicznych, użytkowników języka migowego, osób mających trudności z adaptacją językową i integracją kulturową.
Bariery społeczne: trudności w przystosowaniu społecznym, takie jak ograniczone kompetencje społeczne, zachowania antyspołeczne lub wysokiego ryzyka; bycie (byłym) przestępcą, osobą nadużywającą (w przeszłości) środków odurzających lub alkoholu lub marginalizacja społeczna. Inne bariery społeczne mogą wynikać z sytuacji rodzinnej, na przykład z bycia pierwszą osobą w rodzinie, która ma dostęp do wykształcenia wyższego, z bycia rodzicem (zwłaszcza osobą samotnie wychowującą dzieci), opiekunem, żywicielem rodziny, sierotą lub z mieszkania w przeszłości lub obecnie w placówce opiekuńczej.
Bariery ekonomiczne: niekorzystna sytuacja ekonomiczna, na przykład niski poziom życia, niskie dochody, bycie osobą uczącą się, która musi pracować, aby się utrzymać, zależność od systemu opieki społecznej, długotrwałe bezrobocie, niepewna sytuacja lub ubóstwo, bezdomność, zadłużenie lub problemy finansowe.
Bariery związane z dyskryminacją: dyskryminacja związana z płcią, wiekiem, pochodzeniem etnicznym, religią, przekonaniami, orientacją seksualną lub niepełnosprawnością, lub dyskryminacji wynikającej z wielu przyczyn (połączenia dwóch lub kilku wspomnianych rodzajów dyskryminacji).
Bariery geograficzne: np. mieszkanie w regionach oddalonych, na obszarach wiejskich, na małych wyspach lub w regionach peryferyjnych/najbardziej oddalonych, na przedmieściach miast, na obszarach o słabiej rozwiniętej sieci usług (ograniczony transport publiczny, słaba infrastruktura) lub słabiej rozwiniętych obszarach w państwach trzecich.

Aby wdrożyć zasady włączenia, opracowano ramy środków na rzecz włączenia oraz strategię na rzecz włączenia społecznego i różnorodności. Celem jest zapewnienie łatwiejszego dostępu do finansowania dla szerszej grupy organizacji oraz dotarcie do większej liczby osób o mniejszych szansach. Ramy te mają na celu usunięcie barier i zwiększenie dostępności możliwości oferowanych przez program Erasmus+.

Strategia na rzecz włączania społecznego i różnorodności polskiej Narodowej Agencji Programu Erasmus+ i Europejskiego Korpusu Solidarności na lata 2022-2027

Kontekst europejski

W ostatnich latach równy dostęp do edukacji był głównym zagadnieniem polityki poruszanym na najwyższym szczeblu Unii Europejskiej. Europejskie głowy państw i szefowie rządów dyskutowali o znaczeniu edukacji dla przyszłości Europy na Szczycie Społecznym na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego w Göteborgu w listopadzie 2017 roku. Na szczycie tym wezwano państwa do działania na rzecz „sprawiedliwych miejsc pracy i wzrostu gospodarczego” w Europie oraz ustanowiono europejski filar praw socjalnych[1]. Równość w edukacji jest kluczowym elementem tego filaru.

Kontekst krajowy[2]

W Polsce system oświaty zapewnia realizację prawa każdego obywatela do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju. Osoby uczące się mogą korzystać z dostosowania treści, metod i organizacji nauczania do swoich możliwości psychofizycznych, a także pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej.

Z kolei organizacja i realizacja procesu dydaktycznego na uczelni powinna być dostosowana do szczególnych potrzeb studentów z niepełnosprawnością.

Misja i wizja polskiej NA

Polska Narodowa Agencja Programu Erasmus+ i Europejski Korpus Solidarności (dalej NA) realizując założenia programowe nakreślone w podstawach prawnych oraz dokumentach strategicznych powiązanych z programami Erasmus+ oraz Europejski Korpus Solidarności (dalej EKS) będzie działać na rzecz włączania społecznego i różnorodności. Dbanie o szczególne wsparcie dla osób z mniejszymi szansami i wymagających szczególnego wsparcia edukacyjnego zawsze było wpisane w kodeks postępowania NA jako instytucji oraz wszystkich jej pracowników. Z uwagi na priorytety określone dla programów Erasmus+ i EKS na lata 2021-2027 działania związane z promowaniem i wdrażaniem założeń włączania społecznego i różnorodności będą z jeszcze większą determinacją i świadomością realizowane.

NA działa w systemie prawnym Rzeczypospolitej Polskiej, w której Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa osobiste oraz stoi na straży równego ich traktowania. Polska jest państwem członkowskim Unii Europejskiej i tym samym w pełni respektuje zapisy Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej[3].

Programy Erasmus+ i EKS dla instytucji, organizacji, placówek edukacyjnych działających na rzecz edukacji formalnej, pozaformalnej oraz uczenia się nieformalnego, są i będą nieocenionym narzędziem realizacji celów włączania społecznego i wspierania różnorodności. Pandemia zasadniczo zmieniła kontekst funkcjonowania programów edukacyjnych poprzez ograniczenie mobilności i konieczność realizowania działań projektowych online, co pewne grupy docelowe postawiło w jeszcze bardziej niekorzystnej sytuacji.

NA realizując strategię na rzecz włączania społecznego i różnorodności przyjmuje w pełni założenia dotyczące priorytetu „Włączanie i różnorodność” programów Erasmus+ i EKS, co oznacza, że będzie promować równe możliwości i równy dostęp, włączanie społeczne, różnorodność i sprawiedliwość we wszystkich działaniach objętych tym priorytetem. Organizacje pracujące na rzecz osób z mniejszymi szansami, jak i bezpośrednio osoby z mniejszymi szansami uczestniczące w działaniach projektowych będą otoczone właściwą troską i wsparciem. NA zadba o to zarówno podczas realizacji własnych działań promocyjnych, działań wspierających wnioskodawców i beneficjentów oraz działań realizowanych w ramach projektów dofinansowanych przez NA. Zostaną dołożone starania, by ułatwić dostęp do programu jak najszerszemu spektrum organizacji i aby umożliwiały one korzystanie z programu większej liczbie osób z mniejszymi szansami.

[1]        Międzyinstytucjonalna proklamacja Europejskiego filaru praw socjalnych (Dz.U. C428, 13.12.2017, s. 10–15). Podpisana przez Parlament Europejski, Radę i Komisję 17 listopada w 2017 w Göteborgu w Szwecji.

[2]        Na podstawie publikacji Komisji Europejskiej National Education Systems, rozdział 12 opisu polskiego systemu edukacji „Wsparcie pedagogiczne i poradnictwo” https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/educational-support-and-guidance-50_pl [polska wersja językowa, dostęp z dnia 1 września 2021 r.]).

[3]        https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12016P/TXT&from=DE [dostęp z dnia 1 września
2021 r]
Władze w prawie wszystkich europejskich systemach edukacji w oficjalnych dokumentach definiują lub odnoszą się do pojęć związanych z równością szans w edukacji. Oprócz pojęcia „zapewnianie równości szans” stosowne terminy obejmują: sprawiedliwość, wyrównywanie szans, równouprawnienie/nierówne traktowanie, niekorzystną sytuację, brak dyskryminacji, grupy szczególnie narażone, grupy ryzyka i wczesne kończenie nauki szkolnej (Eurydice 2020).

NA przyjmuje w pełni spektrum sytuacji powodujących, iż osoba ma mniejsze szanse uczestnictwa w programach Erasmus+ i EKS – nie znajdujemy pełniejszych definicji niż te, które zostały wypracowane we wzajemnym dialogu ekspertów i polityków zajmujących się polityką edukacyjną, kulturową i społeczną i są przedstawione w dokumentach programowych. Są to:
- Niepełnosprawność: obniżona sprawność fizyczna, umysłowa, intelektualna lub sensoryczna, która w interakcji z różnymi barierami może ograniczać pełne i efektywne uczestnictwo w życiu społecznym na równych zasadach z innymi obywatelami;
- Problemy zdrowotne: poważne choroby, choroby przewlekłe lub wszelkie inne sytuacje związane ze zdrowiem fizycznym lub psychicznym, które utrudniają lub uniemożliwiają uczestnictwo w życiu społecznym;
- Dostępność oraz struktura oferty edukacyjnej i szkoleń oraz problemy edukacyjne powodujące osiąganie słabych wyników w nauczaniu, a tym samym słabsze przygotowanie do życia zawodowego i społecznego, prowadzące do przedwczesnego kończenia nauki, młodzież NEET (młodzież niekształcąca się, niepracująca ani nieszkoląca się) oraz nisko wykwalifikowani dorośli;
- Różnice kulturowe: wpływające na zmniejszenie szans w szczególności osób pochodzących ze środowisk migracyjnych lub uchodźczych;
- Bariery ekonomiczne: niskie dochody, długotrwałe bezrobocie, niepewna sytuacja lub ubóstwo, bezdomność;
- Bariery społeczne: trudności w przystosowaniu społecznym, takie jak ograniczone kompetencje społeczne, zachowania antyspołeczne lub wysokiego ryzyka, trudna sytuacja życiowa;
- Bariery społeczne związane z dyskryminacją: ze względu na płeć, wiek, pochodzenie etniczne, religie, przekonania, orientację seksualną lub niepełnosprawność, itp.;
- Bariery geograficzne: zamieszkanie na terenach z mniejszymi możliwościami edukacyjnymi, rozwojowymi, transportowymi, z niską aktywnością obywateli, mniej rozwiniętych gospodarczo lub z mniejszym dostępem do instytucji kultury.
NA Erasmus+ i EKS zakłada następujące cele długofalowe do roku 2027:
1. Uwrażliwianie pracowników na kwestie włączania społecznego i różnorodności oraz podnoszenie ich kompetencji w zakresie wspierania realizacji projektów z udziałem osób z mniejszymi szansami, aby działania podejmowane na rzecz beneficjentów programu były adekwatne i wysokiej jakości.
2. Wzmocnienie wizerunku programu Erasmus+ oraz EKS jako programów sprzyjających włączaniu społecznemu i niwelowaniu barier w dostępie do edukacji, kształcenia i szkoleń przez konsekwentne realizowanie działań na rzecz włączania i różnorodności.
3. Zwiększenie liczby uczestników z mniejszymi szansami w dofinansowywanych projektach, w szczególności tych, dla których głównym celem jest realizacja założeń priorytetu „Włączanie i różnorodność”.
4. Podnoszenie jakości działań projektowych poprzez systemowe działania wspierające oferowane wnioskodawcom oraz beneficjentom projektów realizowanych w ramach programów Erasmus+ oraz Europejski Korpus Solidarności.
NA realizując swoją misję zawsze będzie się kierować dążeniem do nawiązywania dialogu ze wszystkimi środowiskami, prowadzeniem konstruktywnych dyskusji z interesariuszami oraz niwelowania wszelkiego rodzaju radykalizmów. NA będzie współpracować z krajowymi, regionalnymi i lokalnymi instytucjami i organizacjami działającymi na rzecz osób z mniejszymi szansami, aby wypracować maksymalną synergię działań i wspierać osoby indywidualne oraz organizacje w optymalny sposób.

NA będzie kontynuować działania na rzecz mniej doświadczonych organizacji ubiegających się o dofinansowanie (w szczególności tych, które nie korzystały dotychczas z oferty programów) oraz na rzecz osób indywidualnych, które obawiają się uczestnictwa w mobilności i projektach międzynarodowych, aby wzmacniać markę programów Erasmus+ i EKS jako dostępnych dla każdego.

Działania na rzecz osób z mniejszymi szansami będą dostosowywane do specyfiki formy edukacji (formalna, pozaformalna) czy nieformalnego uczenia się, sektora edukacji (edukacja szkolna, kształcenie i szkolenia zawodowe, edukacja dorosłych, szkolnictwo wyższe, edukacja na rzecz osób młodych) oraz grupy odbiorców (uczniowie, studenci, młodzież, osoby dorosłe, nauczyciele, nauczyciele akademiccy, trenerzy, szkoleniowcy, pracownicy administracji instytucjonalnej, samorządowej, itp.).

Realizacja działań podejmowanych przez NA

Dążąc do osiągnięcia powyżej zdefiniowanych celów NA będzie realizować następujące działania:

Przygotowanie pracowników

Każdy nowo zatrudniany pracownik będzie zobowiązany do zapoznania się ze strategią NA rzecz włączania i różnorodności i do dołożenia wszelkich starań, by w swojej codziennej pracy ją realizować.

Każdy pracownik będzie aktualizował wiedzę poprzez udział w seminarium tematycznym dot. włączania i różnorodności zapewnianego w ramach działań szkoleniowych NA lub w ramach działań TCA/NET dotyczących włączania i różnorodności.

Koordynatorzy zespołów i dyrektorzy biur będą monitorować postępy podległych im pracowników w poznawaniu założeń włączania i różnorodności i – w razie potrzeby – rekomendować działania naprawcze.

Międzysektorowa grupa robocza NA ds. Włączania i różnorodności

Istotne znaczenie dla wdrażania i aktualizowania strategii NA będzie miała międzysektorowa grupa robocza w zakresie włączania i różnorodności. Grupa została powołana w I półroczu 2021roku. Koordynatorem działań grupy jest osoba pełniąca funkcję koordynatora zespołu ds. TCA (Training and Cooperation Activities). W skład grupy wchodzą przedstawiciele każdego sektora Erasmus+ oraz EKS, a także Biura Promocji. Członkowie grupy będą pełnili rolę doradczą dla kolegów w swoich sektorach (będą to Inclusion Oficers w poszczególnych sektorach) oraz będą wsparciem dla koordynatora Zespołu ds. TCA pełniącego jednocześnie rolę TCA Inclusion Officer dla całej NA.

Przygotowanie ekspertów współpracujących z NA

Eksperci współpracujący z NA w zakresie oceny wniosków o dofinansowanie oraz raportów z realizacji projektów zostaną przeszkoleni (w ramach przygotowania do pracy w ramach konkretnego konkursu wniosków i akcji) w tematyce związanej z priorytetem Włączanie i różnorodność, aby oceniać zgodnie z tym priorytetem zarówno planowane przez wnioskodawców działania projektowe w odpowiedni sposób uwzględniające potrzeby osób z mniejszymi szansami jak i właściwie zastosować zasadę proporcjonalności w stosunku do małych, niedoświadczonych organizacji działających lokalnie na rzecz tych osób.

Eksperci współpracujący z NA w charakterze wykładowców, prelegentów, szkoleniowców, trenerów (wydarzenia, działania wspierające, monitorujące i upowszechniające) będą wybierani z należytą starannością spośród osób pracujących w instytucjach i organizacjach profesjonalnie zajmujących się tematyką włączania i różnorodności lub w ramach otwartych naborów organizowanych przez NA.

Ponadto systemowe szkolenia dla ekspertów zewnętrznych oceniających wnioski będą miały na celu wystandaryzowanie podejścia ekspertów do oceny wniosków pod kątem uwzględniania tematyki włączania i różnorodności we wszystkich propozycjach składanych przez wnioskodawców.

Wsparcie dla beneficjentów w realizacji działań projektowych

Włączanie i różnorodność to jedna z czterech podstawowych zasad nowego programu 2021-2027 wymieniona w Standardach jakości Erasmusa, które muszą być przestrzegane przez akredytowane i nieakredytowane organizacje realizujące działania w zakresie mobilności edukacyjnej. W ramach Standardów organizacje zobligowane są do otwierania się na uczestników z różnych środowisk i o różnych możliwościach oraz aktywnego angażowania uczestników z mniejszymi szansami.

NA zapewni systemowe wsparcie dla nowych wnioskodawców w celu jak najszerszego otwarcia programów na mniejsze i mniej doświadczone organizacje oraz dotarcie do jak największej grupy osób z mniejszymi szansami.

Odpowiednio przygotowana oferta szkoleniowa dla ww. wnioskodawców i beneficjentów zachęci do wnioskowania o dofinansowanie projektów i poprawi kompetencje zarządcze liderów projektów oraz ich wiedzę profesjonalną, co umożliwi samodzielne działanie tych organizacji.

Tematyka włączania i różnorodności będzie przedmiotem adekwatnego dla danego sektora/akcji i grupy odbiorców omówienia podczas spotkań z beneficjentami organizowanych przed lub w początkach realizacji projektów (kick-off meetings) oraz w każdym działaniu monitorująco-doradczym prowadzonym przez NA.

Powyższe powinno doprowadzić do tego, iż działania na rzecz włączania i różnorodności będą uwzględniane (w miarę możliwości) przy realizacji działań każdego dofinansowanego projektu.

Dodatkowo w ramach działań monitorujących NA będzie omawiała tematykę związaną z włączaniem i różnorodnością. W razie potrzeby NA będzie zachęcała beneficjentów do tworzenia działań naprawczych w celu lepszego uwzględnienia potrzeb osób z mniejszymi szansami w ich projektach.

NA będzie działać na rzecz sieciowania i integrowania organizacji działających na rzecz osób z mniejszymi szansami w celu wzmocnienia ich potencjału organizacyjnego i rozwojowego.

Działania informacyjno-promocyjne

NA będzie kontynuowała stosowanie rozwiązań właściwych dla osób z niepełnosprawnościami ruchowymi oraz osób niedowidzących (budynek siedziby NA jest w pełni dostosowany do potrzeb osób z barierami ruchowymi, strona internetowa NA posiada rozwiązania dogodne dla osób niedowidzących, mających problemy ze słuchem oraz osoby głuchych – np. podczas wydarzeń organizowanych przez NA zapewniane jest tłumaczenie migowe. Wybór miejsc wydarzeń informacyjno-promocyjnych będzie uwzględniał potrzeby osób z niepełnosprawnościami).

NA będzie organizowała seminaria tematyczne poświęcone tematyce włączania i różnorodności zarówno jako wydarzenia międzysektorowe, jak i wydarzenia adresowane do grupy odbiorców konkretnego sektora, aby pełniej odpowiedzieć na jego potrzeby.

Polska NA przygotuje odpowiednie i dostępne materiały informacyjne oraz będzie wykorzystywać różne działania środowiskowe i kanały komunikacyjne, aktywnie docierać do organizacji działających w dziedzinach związanych z włączaniem społecznym i różnorodnością i nawiązywać z nimi kontakty we współpracy z Regionalnymi Punktami Informacyjnymi.

Atencja oraz szacunek okazywane podczas spotkań indywidualnych, seminariów, szkoleń, warsztatów oraz innych wydarzeń osobom z mniejszymi szansami jest oczywistością, a odpowiednie przygotowanie do tego pracowników NA zostanie zapewnione w ramach podnoszenia kompetencji pracowników NA oraz odpowiedniego doboru osób prowadzących.

NA będzie upowszechniać tematykę włączania i różnorodności poprzez kampanie społeczne oraz upowszechnianie przykładów projektów Erasmus+ oraz EKS na rzecz włączania społecznego.
Powyższe założenia dotyczą wszystkich sektorów, działań i akcji realizowanych przez NA. Jednak z uwagi na specyficzne uwarunkowania istniejące w niektórych sektorach oraz konieczność zapewnienia przez NA zasad przejrzystości wyboru organizacji i uczestników oraz zasad równego traktowania NA dopuszcza pewne ograniczenia co opisano poniżej.

Projekty mobilności w sektorze szkolnictwa wyższego – definicja sytuacji powodujących, iż osoba ma mniejsze szanse uczestnictwa w projekcie dla konkursów organizowanych w latach 2021-2023 została zawężona do:

- niepełnosprawności: o przynależności uczestnika (studenta lub pracownika) do tej grupy będzie decydowało posiadanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wydanego przez upoważniony do tego organ. Szczegółowa procedura wnioskowania przez osoby z orzeczonym stopniem niepełnosprawności jest opisana na stronie NA (dokumenty sektora Szkolnictwo wyższe);

- barier natury ekonomicznej (tylko w odniesieniu do studentów): o przynależności do tej grupy będzie decydować fakt otrzymywania stypendium socjalnego w uczelni macierzystej, co jest dowodem na osiąganie niskich dochodów na jednego członka rodziny w rodzinie stypendysty.

Zawężenia wynikają z potrzeby jednoznacznego określenia kryteriów przynależności w celu wyeliminowania nierównego traktowania uczestników. NA podejmie dialog z uczelnianymi koordynatorami programu Erasmus+ oraz osobami zajmującymi się w uczelniach problematyką włączania i różnorodności w celu ewentualnego poszerzenia grupy docelowej począwszy od roku 2024 (będzie to możliwe o ile zostaną wypracowane jednoznaczne kryteria przynależności do zdefiniowanej grupy docelowej).

Realizację strategii „Włączania i różnorodności” będzie wspierać działalność Krajowego Biura Elektronicznej platformy na rzecz uczenia się dorosłych w Europie (EPALE), które oferuje określone rozwiązania dla osób z mniejszymi szansami. EPALE to europejska, wielojęzyczna, otwarta dla wszystkich społeczność profesjonalistów z dziedziny edukacji dorosłych, finansowana ze środków programu Erasmus+. Platforma nie tylko wspiera sektor Edukacji dorosłych, ale także promuje tematykę edukacji włączającej poprzez wpisy na blogu lub w aktualnościach, materiały do pobrania, organizowanie i promocję wydarzeń w tym temacie. EPALE pokazuje innowacyjne, sprawdzone rozwiązania i narzędzia, które mogą pomóc w zapewnieniu edukacji osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym i w niwelowaniu nierówności społecznych.

Powstała strona tematyczna EPALE, na której zostały zebrane artykuły na temat edukacji równych szans, aktywizacji osób zagrożonych wykluczeniem i działań na rzecz włączania społecznego: https://epale.ec.europa.eu/pl/blog/edukacja-doroslych-na-rzecz-wlaczenia-spolecznego

Wskazówki dla beneficjentów

Programy Erasmus+ i Europejski Korpus Solidarności 2021-2027 wspierają tych, którzy mają mniejsze szanse na udział w projektach międzynarodowych oraz transgranicznych mobilnościach, a także stawiają na różnorodność i międzykulturowość. Równy dostęp i włączenie społeczne to jedno z kluczowych zadań stawianych przed realizatorami inicjatyw finansowanych z budżetu programu.

Zostało przyjęte, że za uczestników z tzw. mniejszymi szansami będą uznawane osoby, w przypadku których dostęp do uczestnictwa w programie jest utrudniony bądź ograniczony z następujących powodów:
- niepełnosprawność (tj. uczestnicy o specjalnych potrzebach): osoby niepełnosprawne fizycznie, sensorycznie, intelektualnie (upośledzone umysłowo, osoby z upośledzeniem funkcji poznawczych, osoby o obniżonym poziomie rozwoju intelektualnego) lub w inny sposób;
- trudności edukacyjne: młodzież mająca trudności w uczeniu się; osoby przedwcześnie kończące naukę; osoby dorosłe o niskich kwalifikacjach; osoby młode osiągające słabe wyniki w nauce szkolnej;
- przeszkody natury ekonomicznej: osoby o niskim standardzie życia, niskich dochodach, zależne od systemu opieki społecznej lub bezdomne; osoby długotrwale bezrobotne lub ubogie; osoby zadłużone lub doświadczające problemów finansowych;
- różnice kulturowe: imigranci lub uchodźcy bądź ich potomkowie; osoby należące do mniejszości narodowych lub etnicznych; osoby mające trudności z adaptacją językową lub integracją kulturową bądź religijną;
- problemy zdrowotne: osoby z przewlekłymi problemami zdrowotnymi, poważnymi chorobami lub zaburzeniami psychicznymi;
- przeszkody społeczne: osoby dyskryminowane ze względu na płeć, wiek, pochodzenie etniczne, religię, orientację seksualną, niepełnosprawność itp.; osoby o ograniczonych umiejętnościach społecznych bądź wykazujące zachowania antyspołeczne lub ryzykowne; osoby znajdujące się w nieustabilizowanej sytuacji życiowej; (byli) przestępcy, (byli) narkomani i alkoholicy; młodzi rodzice lub osoby samotnie wychowujące dzieci; sieroty; przeszkody natury geograficznej: osoby z obszarów oddalonych lub wiejskich; osoby mieszkające na małych wyspach lub w regionach peryferyjnych; osoby z „problematycznych” stref miejskich; osoby z obszarów o słabiej rozwiniętej sieci usług (ograniczony transport publiczny, słaba infrastruktura).
Wspierające podejście Narodowej Agencji programu Erasmus+ i Europejskiego Korpusu Solidarności wobec organizacji, osób pracujących z młodzieżą i młodych ludzi, którzy dążą do uzyskania dostępu do możliwości oferowanych przez programy Erasmus+ i Europejski Korpus Solidarności, jest zgodne z założeniami Narodowej Strategii Integracji Społecznej dla Polski oraz Ramami strategicznymi w dziedzinie kształcenia i szkolenia do 2020 r. (częściowo dotyczącymi sektora Młodzież). Działania realizowane w ramach Strategii są uwzględniane w Rocznych Planach Pracy Narodowej Agencji programu Erasmus+ i Europejskiego Korpusu Solidarności.

W związku ze zbliżającym się ogłoszeniem długofalowej strategii na rzecz włączania w programach Erasmus+ i Europejski Korpus Solidarności, polska Narodowa Agencja przygotowuje szereg materiałów wspierających beneficjentów we wdrażaniu projektów włączających społecznie. Serdecznie zachęcamy do uwzględniania w planowanych projektach udziału osób z mniejszymi szansami i śledzenia naszej strony.

Dotychczas nie powstały jednolite przepisy ani instrukcje, których moglibyśmy przestrzegać, aby łatwo poradzić sobie z percepcją różnorodności. Możemy jednak pracować nad rozwojem kompetencji, które nam w tym pomogą. Kompetencje te można zrozumieć jako połączenie wiedzy, umiejętności i postaw ludzkich, jakie przejawiają się poprzez nasze działanie. Zestaw poniższych kompetencji może pomóc nam stworzyć mosty ponad różnicami i mieć pozytywne i pełne szacunku interakcje z ludźmi:

Aktywne słuchanie

Umiejętność słuchania i pełnego skupienia się na zrozumieniu tego, co mówią inni bez odgórnych założeń lub osądów

Rozpoznawanie uprzedzeń

Zrozumienie, jak nasza ocena sytuacji jest ukształtowana przez sposób, w jaki zostaliśmy uspołecznieni i podejmowanie starań, by przezwyciężyć nasze uprzedzenia poprzez zmianę nastawienia i rewizję naszej dotychczasowej pozycji.

Krytyczne myślenie

Umiejętność kwestionowania naszych założeń i informacji nam przedstawianych oraz przyglądanie się rzeczom z różnych perspektyw.

Empatia

Umiejętność odnoszenia się do uczuć, potrzeb i doświadczeń innych ludzi.

Komunikacja interpersonalna

Umiejętność pozytywnego i empatycznego nastawienia do innych ludzi.

Otwartość umysłu

Otwartość na branie pod uwagę pomysłów, doświadczeń i opinii, które są nowe lub inne niż nasze.

Samoświadomość

Bycie świadomym i rozumienie naszych własnych uczuć, zachowań, potrzeb i aspiracji, a także mocnych i słabych stron.

Solidarność

Uznanie własnej uprzywilejowanej pozycji, dążenie do zrozumienia zmagań grup marginalizowanych i aktywne promowanie równości.

W nowej siedmioletniej perspektywie programu Erasmus+ znalazł się szereg zapisów wychodzących naprzeciw osobom z mniejszymi szansami, np.:
- W sektorze Edukacja dorosłych nowością Akcji 1 jest możliwość udziału w mobilnościach dorosłych osób uczących się (dotąd wyjeżdżać mogła tylko kadra). Do takich wyjazdów uprawnione są grupy osób dorosłych wymagających szczególnego wsparcia edukacyjnego, z mniejszymi szansami/możliwościami, w tym z niskimi umiejętnościami podstawowymi.
- W sektorze Szkolnictwo wyższe wprowadzono wsparcie dla organizacji na obsługę mobilności osób z mniejszymi szansami. Określono nowe ramy czasowe i budżetowe partnerstw: projekt będzie mógł trwać od 12 do 36 miesięcy, a budżet projektu – wynosić od 100 tys. do 400 tys. euro. Ponadto w partnerstwach będą mogły brać udział podmioty nieposiadające osobowości prawnej, tj. jednoosobowe działalności gospodarcze i spółki cywilne.
- W sektorze Młodzież nowością są Partnerstwa na małą skalę skierowane do mniej doświadczonych organizacji podejmujących pierwsze kroki w kierunku współpracy międzynarodowej lub do organizacji docierających do odbiorców z mniejszymi szansami, o utrudnionym dostępie do edukacji i możliwości, jakie daje Erasmus+. Ułatwieniem jest mechanizm finansowania tych projektów – organizacje mogą ubiegać się o ryczałt w wysokości 30 tys. lub 60 tys. euro.
Dla osób, które przed przystąpieniem do realizacji projektów z udziałem osób z mniejszymi szansami chciałyby poszerzyć swoje kompetencje w zakresie włączania, Narodowa Agencja programu Erasmus+ i Europejskiego Korpusu Solidarności przygotowała Warsztaty Edukacji Międzykulturowej „Między Innymi”. Obecnie warsztaty prowadzone są dla sektora Młodzież, trwają prace nad rozszerzeniem oferty na nowe grupy odbiorców. Zachęcamy do śledzenia naszej strony internetowej.

Bezpłatne międzynarodowe szkolenia z zakresu włączania i różnorodności

Oferta szkoleniowa w ramach inicjatywy TCA (Training & Cooperation Activities) skierowana jest do beneficjentów programu oraz do osób, które planują realizację projektów w ramach programu Erasmus+ oraz Europejski Korpus Solidarności

Udział w wydarzeniach jest bezpłatny. Koszty podróży zostaną zwrócone przez polską Narodową Agencję do wysokości 3500 zł po zakończeniu wydarzenia. Wyżywienie oraz zakwaterowanie na czas trwania wydarzenia zapewnia organizator.

Darmowe szkolenia:
- ETS Trainer Skills Workshop(TSW) - The Art of Inclusion
- 22-26 października 2024 | Bratysława, Słowacja
Zgłoszenia do 31 sierpnia 2024 przez stronę salto-youth.net.

sektor / program: Erasmus+ Młodzież Europejski Korpus Solidarności

-----
- Connect for Inclusion - Erasmus+ Youth and European Solidarity Corps – What’s in it for young people with disabilities?
- 11-15 listopada 2024 | Wilno, Litwa
Zgłoszenia do 2 września 2024 przez stronę salto-youth.net.

sektor / program: Erasmus+ Młodzież oraz Europejski Korpus Solidarności

-----
- Supporting Volunteer's Mental Health through Mentoring
- 24-29 listopada 2024 | Maintenon, Francja
Zgłoszenia do 3 września 2024 przez stronę salto-youth.net.

program: Europejski Korpus Solidarności

-----
- Study visit on interfaith dialogue and youth work in Malta
- 2-6 grudnia 2024, Malta
Zgłoszenia do 4 września 2024 przez stronę salto-youth.net.

sektor / program: Erasmus+ Młodzież oraz Europejski Korpus Solidarności

-----
- Opening up youth work towards young people with a disability
- 25-29 listopada 2024 | Berno, Szwajcaria
Zgłoszenia do 11 września 2024 przez stronę salto-youth.net.

sektor / program: Erasmus+ Młodzież oraz Europejski Korpus Solidarności

-----
- Erasmus+ for Young Refugees
- 11-16 listopada 2024 | Ioannina, Grecja
Zgłoszenia do 13 września 2024 przez stronę salto-youth.net.

sektor / program: Erasmus+ Młodzież oraz Europejski Korpus Solidarności

-----
- fYOUture of YOUth 2.0 - Fostering active political participation of national minority youth in Europe
- 27-31 października 2024 | Budapeszt, Węgry
Zgłoszenia do 15 września 2024 przez stronę salto-youth.net.

sektor / program: Erasmus+ Młodzież oraz Europejski Korpus Solidarności

-----
- Rural Youth Empowerment: Unlocking Erasmus+ & European Solidarity Corps
- 4-8 listopada 2024, Pärnu, Estonia
Zgłoszenia do 15 września 2024 przez stronę salto-youth.net.

sektor / program: Erasmus+ Młodzież oraz Europejski Korpus Solidarności

-----
- DiscoverEU Inclusion Action for newcomers - Empowering Youth with Fewer Opportunities Training course
- 17-21 listopada 2024, Paphos, Cypr
Zgłoszenia do 19 września 2024 przez stronę salto-youth.net.

sektor: Erasmus+ Młodzież

-----
- Peer-to-Peer Mental Health Support
- 10-14 listopada 2024, Bułgaria
Zgłoszenia do 1 października 2024 przez stronę salto-youth.net.

sektor / program: Erasmus+ Młodzież i Europejski Korpus Solidarności
Oferta szkoleniowa w ramach inicjatywy TCA (Training & Cooperation Activities) skierowana jest do beneficjentów programu oraz do osób, które planują realizację projektów w ramach programu Erasmus+.

Udział w wydarzeniach jest bezpłatny. Koszty podróży zostaną zwrócone przez polską Narodową Agencję do wysokości 3500 zł po zakończeniu wydarzenia. Wyżywienie oraz zakwaterowanie na czas trwania wydarzenia zapewnia organizator.

Darmowe szkolenia:
- ENGAGE: Erasmus+ contact seminar helping to improve key competences and promote the civic, environmental and social engagement of seniors
- 22-25 października 2024 | Warszawa, Polska
Zgłoszenia do 8 września 2024 przez stronę salto-et.net.

sektor: Edukacja dorosłych

-----
- Opening Windows of Opportunity: establishing learning networks and school partnerships serving migrating children in Europe through international education
- 13-15 listopada 2024 | Haga, Holandia
Zgłoszenia do 22 września 2024 przez stronę salto-et.net.

sektor: Edukacja szkolna

------
- French speaking contact seminar for schools working with special needs pupils - Erasmus+: what opportunities for schools working with special needs pupils? Let’s build a community of practices!
- 27-29 listopada 2024 | Bruksela, Belgia
Zgłoszenia do 27 września 2024 przez stronę salto-et.net.

sektor: Edukacja szkolna, Kształcenie i szkolenia zawodowe

Pomocne publikacje

Publikacje nt. włączania i różnorodności:
Publikacje nt. cyfryzacji:

Włączanie i różnorodność w programie Erasmus+

Włączanie

Strategia na rzecz włączania społecznego i różnorodności polskiej Narodowej Agencji Programu Erasmus+ i Europejskiego Korpusu Solidarności na lata 2022-2027

Misja i wizja

Definicje

Cele

Realizacja strategii - założenia ogólne

Specyficzne rozwiązania odnoszące dsię do poszczególnych sektorów oraz akcji EKS

Wskazówki dla beneficjentów

Różnorodność i włączanie w programach Erasmus+ i Europejski Korpus Solidarności

Wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie wspierania dzieci z Ukrainy w Sektorze Edukacji Szkolnej SCH (SE)

Bezpłatne międzynarodowe szkolenia z zakresu włączania i różnorodności

Erasmus+ Młodzież i Europejski Korpus Solidarności

Erasmus+ Szkolnictwo wyższe, Edukacja szkolna, Edukacja dorosłych, Kształcenie i szkolenia zawodowe

Pomocne publikacje

Czytelnia FRSE