Sojusz EURECA-PRO

Konsorcjum powstało w 2019 roku. Tworzy je dziewięć uczelni funkcjonujących w regionach, w których kiedyś dominował przemysł ciężki, szczególnie przemysł wydobywczy. Uniwersytet Europejski EURECA-PRO jest centrum edukacyjnym oraz liderem badań na rzecz szeroko rozumianej odpowiedzialnej konsumpcji i produkcji towarów. Zajmuje się aspektami zarówno technologicznymi, materiałowymi, jak i gospodarczymi, ekologicznymi, społecznymi i politycznymi. Ponadto uczelnie sojuszu realizują program badawczy polegający na opracowaniu rozwiązań mających na celu m.in. zwalczanie negatywnych skutków zmian klimatu i środowiska oraz wspierających proces transformacji regionów.

Studenci uczelni partnerskich mogą uczestniczyć w szeregu kursów, m.in. z zakresu odpowiedzialnej konsumpcji i produkcji, innowacji i kompetencji miękkich, a także zagadnień kulturowych i wartości europejskich. Konsorcjum pracuje nad wprowadzeniem systemu mikropoświadczeń. Zacieśnia też współpracę szkół doktorskich. Podejmowane są różne tematy badawcze i realizowane wspólne projekty.

Instytucje partnerskie:

University of Leoben (lider sojuszu)
Hasselt University
Mittweida University of Applied Sciences
Silesian University of Technology
Technical University Freiberg
Technical University of Crete
University of León
University of Lorraine
University of Petroșani

Dofinansowanie: 14 377 976 euro

Rozmowa z prof. dr. hab. inż. Markiem Pawełczykiem, prorektorem ds. nauki i rozwoju Politechniki Śląskiej, uczelnianym koordynatorem projektu EURECA-PRO

Uczelnie skupione w konsorcjum EURECA-PRO łączy położenie w regionach, w których funkcjonuje przemysł górniczy. Co jeszcze was połączyło?
To prawda, że połączyła nas przeszłość naszych regionów powiązana z górnictwem. Jednak sprowadzenie początków naszej współpracy do przemysłu wydobywczego byłoby zbyt dużym uproszczeniem – połączyła nas bowiem przyszłość, a nie przeszłość, wizja, a nie położenie geograficzne. To właśnie ta wizja odważnej transformacji znaczących europejskich regionów przemysłowych w wiodące ośrodki nowych technologii i innowacji, w tym innowacji edukacyjnych i społecznych, a także troska i poczucie odpowiedzialności za środowisko były prawdziwym spoiwem uczelni tworzących konsorcjum Uniwersytetu Europejskiego EURECA-PRO. Być może fakt, że regiony, w których obecny był przemysł wydobywczy, doświadczają podobnych problemów związanych na przykład z degradacją środowiska naturalnego, koniecznością transformacji oraz wyzwaniami społecznymi, spowodował, że obecne w nich wiodące uczelnie czuły się zobowiązane połączyć swój potencjał. Każda z naszych uczelni partnerskich ma znaczący dorobek związany z wielowymiarową transformacją przeprowadzaną z poszanowaniem zasad odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji. Także specyfika regionu i bliska współpraca z otoczeniem społeczno-gospodarczym ukształtowała łączący nas model edukacji, oparty na rozwiązywaniu prawdziwych problemów przemysłu, biznesu, samorządu i społeczności bliskich naszym uczelniom.

Czy w ramach międzyuczelnianej współpracy powstały wspólne kierunki kształcenia? Czy studenci mogą odbywać część zajęć na innych uczelniach?
Ambicją Komisji Europejskiej i każdego z 60 sojuszy jest stworzenie wspólnych programów studiów. To duże wyzwanie i jego sukces w pełnym wymiarze zależy od wielu czynników, w tym od samej Komisji Europejskiej, a także rządów państw uczelni członkowskich. Studia pierwszego stopnia na naszych uczelniach są różnej długości – trwają od sześciu do dziesięciu semestrów. Poza tym mamy różne prawo w zakresie szkolnictwa wyższego, a także własne, głęboko zakorzenione tradycje. Zdecydowanie mamy jednak wolę prowadzenia wspólnego kształcenia i już widzimy tego pierwsze efekty. Na kierunku zarządzanie i inżynieria produkcji dwa lata temu otworzyliśmy nową specjalność – odpowiedzialna konsumpcja i produkcja. Daje ona studentom Politechniki Śląskiej możliwość odbycia części studiów w uczelni partnerskiej.

W ramach konsorcjum integracja szczególnie intensywnie postępuje na poziomie szkół doktorskich – objęła doktorantów z wszystkich uczelni partnerskich, realizujących prace doktorskie w tematykach związanych z SDG12 [Zapewnienie zrównoważonych wzorców konsumpcji i produkcji – przyp. red.]. Odnosimy również wiele sukcesów we wprowadzaniu mniejszych form kształcenia i prowadzeniu wspólnych projektów organizacyjnych, dydaktycznych oraz badawczych.

Czy praca nad technologiami zrównoważonego wykorzystywania surowców i zasobów naturalnych przyczynia się do rozwoju nowych branż i usług w regionie? Absolwenci Politechniki Śląskiej mają duże szanse na znalezienie pracy?
Na zrównoważoną produkcję i konsumpcję patrzymy bardzo szeroko, holistycznie, nie ograniczamy jej jedynie do surowców i zasobów naturalnych. Stworzyliśmy – jako EURECA-PRO – własną wizję Cyrkularnej Odpowiedzialnej Konsumpcji i Produkcji, która obejmuje niemal wszystkie obszary kształcenia realizowane przez uczelnie partnerskie. Uczelnie wchodzące w skład konsorcjum realizowały misję SGD12 już wcześniej. Naszym stosunkowo łatwym zadaniem było ujednolicenie i wzmocnienie przekazu. Edukacja na Uniwersytecie Europejskim EURECA-PRO ma więc wiele wymiarów – technologiczny, materiałowy, środowiskowy, ale też prawny, społeczny czy pedagogiczny. Kształcimy wysokiej klasy specjalistów wszystkich branż, również nietechnicznych, którzy – prócz narzędzi do wykonywania głównej profesji – mają do swojej dyspozycji światowej klasy wiedzę o procesach i złożonych zależnościach nowoczesnego społeczeństwa, opartego na celach zrównoważonego rozwoju ONZ. To unikalne podejście pozwala nam wierzyć, że potencjał Europejskiego Hubu Innowacji, jakim jest EURECA-PRO, przełoży się na eksponowane miejsca pracy dla naszych absolwentów – nie tylko inżynierów, ale też menedżerów, pedagogów, architektów, prawników i innych. Wierzymy, że wielu z naszych absolwentów będzie w przyszłości kształtować regionalną, krajową i europejską politykę w wielu wymiarach – w naturalny sposób w obszarze gospodarki surowcami, ale też w praktycznie każdym zawodzie.

Pracodawcy cenią też międzynarodowe doświadczenie kandydatów na pracowników. Studenci Politechniki Śląskiej chętnie wyjeżdżają na zagraniczne staże i praktyki organizowane w ramach konsorcjum?
Komisja Europejska bardzo ambitnie określiła swoje oczekiwania dotyczące mobilności pracowników i studentów, wyznaczając uniwersytetom europejskim cel na poziomie co najmniej 50% osób. Cel ten jest realizowany przez tworzenie szerokiej oferty szkół letnich i zimowych, konferencji, warsztatów i treningów dla różnych grup studentów, a także konkursów, projektów STEM i projektów PBL (Project Based Learning, czyli nauczanie poprzez realizację projektów), stand-upów naukowych, krótkotrwałych wizyt doktorantów w ośrodkach partnerskich, jak również wizyt studyjnych i szeroko rozumianej współpracy na poziomie pracowników. Jest to kilkadziesiąt aktywności organizowanych wspólnie przez wszystkie uczelnie sojuszu. Aktualnie rekrutujemy doktorantów do tzw. PhD Journeys. Będą oni gościć w laboratoriach naszych partnerów, pozyskiwać nowych mentorów, dodatkowych promotorów czy też występować o wspólne projekty. Z dumą możemy się pochwalić, że doktoranci naszej uczelni najliczniej aplikują do takich aktywności – do PhD Journeys zgłosiło się już 30 osób. Oferta edukacyjna EURECA-PRO cieszy się wysoką i wciąż rosnącą popularnością zarówno wśród studentów, jak i doktorantów.

Z kolei studenci z uczelni partnerskich przyjeżdżają zapewne zdobywać doświadczenie w Katowickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej?
Politechnika Śląska zaszczepiła w konsorcjum kształcenie metodami projektowymi. Szczególnie cenione są projekty PBL, które mają opiekunów wywodzących się z sektora przemysłowego. Uruchomiliśmy pierwsze takie projekty w naszym konsorcjum, co umożliwiło otwarcie międzynarodowej współpracy edukacyjnej z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Są to jednak na razie działania o charakterze pilotażowym. Politechnika Śląska – dzięki specyfice regionu i współpracy z Katowicką Specjalną Strefą Ekonomiczną – przedstawiła najszerszą ofertę stażową dla studentów z naszych uczelni partnerskich. Strefa jest dobrze znana przez naszych partnerów i jej prestiż stanowi ważną zachętę do rozwijania współpracy.

Jakie są najbliższe plany sojuszu EURECA-PRO?
W najbliższym czasie Politechnika Śląska planuje uruchomić nowy kierunek związany z zagadnieniami odpowiedzialnej konsumpcji i produkcji z zakresu Przemysłu 4.0 w formie studiów inżynierskich, oferowanych wspólnie przez co najmniej trzy uczelnie zrzeszone w EURECA-PRO. Studenci, którzy zostaną zrekrutowani na dowolnej uczeni realizującej program, będą mieli możliwość odbycia części studiów również w innych uczelniach partnerskich. Trwają także przygotowania do uruchomienia programu studiów magisterskich w dziedzinie geoinżynierii i eksploatacji surowców, z podwójnym dyplomowaniem we współpracy z Technische Universität Bergakademie Freiberg (Niemcy) oraz wspólnych studiów magisterskich na kierunku geoinformatyka z Montanuniversität Leoben (Austria). Rozmawiamy również z innymi partnerami, np. Hasselt University czy też University of Lorraine w zakresie kształcenia z energetyki jądrowej.

Dodatkowo uczelnie zrzeszone w sojuszu EURECA-PRO wspólne organizują cykle wykładów. Aktualnie realizowany jest już czwarty cykl składający się z 15 wykładów, które są prowadzone przez jeden semestr studiów. Na zaliczenie studenci mogą otrzymać nawet do pięciu punktów ECTS, które są rozpoznawalne przez wszystkie uczelnie partnerskie. Podobne zasady dotyczą letnich szkół czy kursów PBL (Project Based Learning). W tym roku pracujemy także nad wprowadzeniem wspólnych mikropoświadczeń za wybrane kursy. Będziemy również poszerzać współpracę naszych szkół doktorskich. Ważny jest też rozwój sieci naukowej poprzez udział w naszych międzynarodowych konferencjach EURECA-PRO, szkołach letnich i przygotowanie wspólnych wniosków projektowych. Już dzisiaj realizujemy kilka projektów będących uzupełnieniem aktywności EURECA-PRO.

Prace nad tworzeniem zintegrowanego kampusu ciągle trwają, a zakończyć się mają dopiero w 2040 roku. Na co potrzebujecie tak dużo czasu?
Warto tu chyba najpierw powiedzieć kilka słów o wizji wspólnego kampusu uniwersytetu europejskiego. Wielkim osiągnięciem konsorcjum w tym obszarze jest zaprojektowany przez Politechnikę Śląską ewolucyjny model zarządczy. Już na etapie wnioskowania do Komisji Europejskiej skonstruowaliśmy mechanizmy planowej transformacji z modelu zarządzania projektem do modelu zarządzania wielokampusowym, międzynarodowym, wielojęzycznym uniwersytetem europejskim z własnymi strukturami decyzyjnymi, własną administracją, infrastrukturą obejmującą m.in. systemy informatyczne do obsługi kształcenia, badań naukowych, innowacji, własności intelektualnej, relacji z absolwentami i otoczeniem społeczno-gospodarczym oraz wiele innych elementów. Zakładamy również współdzielenie obecnej i posiadanie wspólnie pozyskanej infrastruktury badawczej. Proces wdrażania tego unikalnego wśród konsorcjów uniwersytetów europejskich ewolucyjnego modelu zarządczego podzieliśmy na cztery okresy, z których ostatni kończy się rzeczywiście w 2040 roku. Jest to rok, który był wskazywany przez Komisję Europejską jako symboliczny moment usamodzielnienia się nowych europejskich instytucji szkolnictwa wyższego w postaci Uniwersytetów Europejskich. Nasza wizja zakłada, że dla EURECA-PRO będzie to moment, w którym uzyska ona dojrzałość stabilnych struktur, wspartych przez odpowiednie rozwiązania prawne, finansowe, informatyczne i infrastrukturalne. Zadanie nie jest proste, mierzymy się z bezprecedensowym procesem, w którym nie sposób skorzystać z gotowych rozwiązań, bo ich po prostu nie ma. Podstawowe problemy, z którymi mierzą się Uniwersytety Europejskie, mają naturę prawną, np. w obszarze kształcenia. Spotykamy się również z nimi i my – legislacje narodowe w zasadzie uniemożliwiają konstrukcję wspólnych programów na 1. stopniu studiów przez naszą uczelnię wraz z uczelniami z Niemiec, Grecji i Rumunii – wiąże się to z długością studiów, językiem wykładowym, miejscem realizacji kształcenia, efektami uczenia dla zawodów regulowanych, itp. Aktywnie zabiegamy o wsparcie Komisji Europejskiej (np. w sprawie European Degree) oraz rządów krajowych i regionalnych.

W fazie drugiej projektu budujemy struktury zarządcze – powstały już wspólne organy i jednostki konsorcjum. W najbliższym czasie planujemy przyjęcie formy prawnej, która powinna ułatwić nam wspólne funkcjonowanie. Wiele pracy poświęcamy infrastrukturze informatycznej pozwalającej na obsługę procesów administracyjnych uniwersytetu europejskiego, szczególnie w obszarze kształcenia, nauki i innowacji. Politechnika Śląska jest odpowiedzialna za zbudowanie podstaw stabilności prawnej i finansowej konsorcjum tak, by mogło ono z powodzeniem funkcjonować w fazie poprojektowej.

EURECA-PRO realizuje też program badawczy skoncentrowany na opracowywaniu rozwiązań mających na celu zwalczanie negatywnych globalnych zmian środowiskowych. Jak bardzo zaawansowane są te badania?
Badania naukowe w EURECA-PRO prowadzone są według tej samej filozofii, co kształcenie. Aspekty środowiskowe oraz te związane wprost z odpowiedzialną produkcją i konsumpcją są obecne w niemal we wszystkich obszarach badań naszych naukowców. W tym zakresie również dokonaliśmy inwentaryzacji naszych aktywności badawczych w konsorcjum i określiliśmy sześć głównych filarów badań, których koordynacją zajęły się powołane Research Lighthouse Missions (LH1 Responsible material flows, LH2 Environment and water, LH3 Sustainable materials and products, LH4 Clean energy, LH5 Process automation and Industry 4.0, LH6 Health and Circular Economy). Wewnątrz LH Missions niemal samorzutnie utworzyły się grupy naukowców wspólnie eksplorujących konkretne obszary badawcze, np. w ramach LH3 silny zespół naukowców stworzył prężnie działającą grupę tworzącą innowacyjne, zrównoważone materiały budowlane na bazie przemysłowych produktów ubocznych m.in. z kopalni i elektrowni. Współpraca jest realna, prowadzone są wspólne badania, projekty studenckie, doktoraty, tworzone są publikacje i wnioski o finansowanie badań ze źródeł europejskich i narodowych. Aktualnie definiujemy tzw. Flagships, które mają ułatwić kojarzenie naukowców i podejmowanie wspólnych działań badawczych. Warto w tym miejscu podkreślić, że inicjatywa uniwersytetów europejskich i zaoferowany przez Komisję Europejską model finansowania nie zakładają działalności badawczej. Uczelnie partnerskie EURECA-PRO, znając misję uniwersytetu opartą o tzw. kwadrat wiedzy (kształcenie, badania, innowacje i służbę społeczeństwu), same podjęły wytężone wysiłki, by nasz Uniwersytet Europejski był zbudowany na silnych fundamentach. Badania prowadzone przez uczelnie tworzące EURECA-PRO są na światowym poziomie. Dzięki współpracy uzyskaliśmy dodatkowe możliwości. Natomiast jeżeli chodzi o zaawansowanie wspólnych działań badawczych, to wolimy je mierzyć poziomem integracji. Z dumą mogę powiedzieć, że poczyniliśmy imponujący postęp, choć zdajemy sobie sprawę z ogromu wyzwań, które stoją przed nami. Duch współpracy, ciekawość partnerów, radość wspólnego tworzenia, zdobywania nowej wiedzy i entuzjazm są wszechobecne i przyciągają wiele osób reprezentujących wszystkie wspólnoty naszych uczelni.

Rozmawiała: Dorota Kruszewska