Sojusz UNIVERSEH

Sojusz UNIVERSEH, czyli Europejski Uniwersytet Kosmiczny dla Ziemi i Ludzkości, składa się z siedmiu uczelni europejskich. Pierwsza edycja tego projektu odbyła się w latach 2020–2023, następnie zaś przedłużono go do 2027 roku.

Konsorcjum pracuje na rzecz rozwoju technologii badania kosmosu. Jednym z pierwszych zadań Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (AGH) w ramach sojuszu było powołanie w 2020 roku Centrum Technologii Kosmicznych (CTK), które podpisało pierwszy kontrakt z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA) na organizację innowacyjnej misji w międzynarodowej stacji kosmicznej, polegającej na badaniu nanomateriałów. Centrum odpowiada także za realizację projektu UNIVERSEH Extended for Ukraine, którego celem jest włączenie ukraińskich uczelni w działania partnerstwa. Z myślą o studentach uczelni zrzeszonych w sojuszu powstają innowacyjne kierunki i metody kształcenia. W tym roku AGH uruchomi studia z zakresu technologii kosmicznych.

Instytucje partnerskie:

• University of Toulouse (lider sojuszu)
• AGH University of Science and Technology
• Heinrich Heine University Düsseldorf
• Luleå University of Technology
• Tor Vergata University of Rome
• University of Luxembourg
• University of Namur
• University of Toulouse

Dofinansowanie: 11 200 000 euro

Rozmowa z prof. dr. hab. inż. Tadeuszem Uhlem, dyrektorem Centrum Technologii Kosmicznych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie

Kiedy w 2020 roku Akademia Górniczo-Hutnicza uzyskała pierwszy grant w programie uniwersytetów europejskich, mówił pan, że „radość była ogromna, wręcz kosmiczna”. Nadal jest pan takim entuzjastą idei konsorcjów uczelni? 
Jak najbardziej! Wszystko idzie tak, jak sobie na początku wyobrażałem. Robimy bardzo duże postępy we współpracy z partnerami, we wdrażaniu na naszej uczelni nowej formuły studiów oraz nowej dziedziny, którą zaczęliśmy się zajmować, czyli technologii kosmicznych. Bez konsorcjum UNIVERSEH byłoby to z pewnością trudniejsze.

No właśnie, efektem tej międzyuczelnianej współpracy jest utworzenie na AGH nowego kierunku studiów. Kiedy pojawią się u państwa pierwsi studenci technologii kosmicznych? 
Jesteśmy już przygotowani do rozpoczęcia kształcenia na tym kierunku. Formalności jeszcze trwają, ale mamy już program studiów i wszystkie potrzebne dokumenty. Opracowywaliśmy je w porozumieniu z naszymi partnerami. Na dwóch uczelniach naszego konsorcjum, czyli na Uniwersytecie w Tuluzie we Francji i na Uniwersytecie Technicznym w Luleå w Szwecji ten kierunek już funkcjonuje, a pozostałe pięć uczelni sojuszu, w tym AGH, pracowało nad tym, aby otworzyć go również u siebie. Na AGH studia z zakresu technologii kosmicznych ruszą już w marcu 2025 roku. Będą to studia drugiego stopnia. Natomiast w październiku 2025 roku uruchomimy na tym kierunku studia pierwszego stopnia.

Studenci będą uczestniczyć w wymianach między uczelniami i spotykać się na kursach w internecie? 
Kursy są przygotowane w formie cyfrowej i mogą być realizowane zarówno w postaci zdalnej, jak i bezpośrednich spotkań w danej uczelni partnerskiej. Preferowane są kursy w formie Blended Intensive Program (BIP), w której to przez pierwszy tydzień, a czasami przez dwa tygodnie, studenci spotykają się z wykładowcami bezpośrednio, a w kolejnych trzech lub czterech tygodniach kurs jest internetowy. Kończy się on najczęściej konferencją, na której studenci referują swoje prace wykonane w ramach danego przedmiotu.

W sojuszu UNIVERSEH każdy z przygotowywanych kursów musi mieć pięć gwiazdek. Co one oznaczają? 
Pierwsza gwiazdka to cyfryzacja, czyli wszystkie kursy muszą być cyfrowe. Druga gwiazdka oznacza, że kursy są wielojęzyczne – każdy kraj oprócz tego, że realizuje studia w języku angielskim, musi też zapewniać studia w języku narodowym. Kolejne gwiazdki oznaczają, że wszystkie kursy są interdyscyplinarne i przygotowywane we współpracy międzynarodowej oraz że wykorzystują innowacyjne, aktywne metody nauczania. Przykład takiej metody to Digital Nuggets, co oznacza, że podczas wykładów pojawiają się „wstawki” w postaci filmów lub wywiadów. Istotną cechą naszych kursów jest też modułowość, dzięki czemu studenci mają szansę konfigurować przedmioty z różnych modułów, według swoich zainteresowań.

Jednym z pierwszych przedsięwzięć AGH w ramach sojuszu UNIVERSEH było powołanie Centrum Technologii Kosmicznych (CTK). Działa ono już prawie cztery lata. Z sukcesami? 
W lipcu tego roku podpisaliśmy pierwszy kontrakt z Europejską Agencją Kosmiczną na innowacyjną misję kosmiczną. Będziemy prowadzić eksperymenty na międzynarodowej stacji kosmicznej polegające na badaniu nanomateriałów w kosmosie. Drugim sukcesem CTK jest satelita, który został już zintegrowany z wyrzutnikiem i w październiku tego roku znajdzie się na orbicie. Cały czas budujemy zespół CTK, na pokładzie mamy już 13 osób i to jest „zaczątek” przyszłego wydziału technologii kosmicznych, który planujemy utworzyć.

CTK odpowiedzialne jest także za realizację projektu UNIVERSEH Extended for Ukraine, którego celem jest włączenie uczelni partnerskich z Ukrainy w działania sojuszu. 
Współpracujemy z dwiema uczelniami z Iwano-Frankiwska. Naszych ukraińskich partnerów włączamy we wszystkie działania UNIVERSEHu, zabieramy ich na różne spotkania i kursy. Z Ukrainy przyjeżdżają do nas tylko kobiety, ponieważ mężczyznom nie wolno opuszczać kraju. Panie prowadzą u nas zajęcia, które są na bardzo wysokim poziomie i w żaden sposób nie odbiegają od tego, co proponują nam partnerzy z Unii Europejskiej. Miały np. wykłady o promieniowaniu kosmicznym i jego oddziaływaniu na kosmonautów oraz z zakresu elektroniki na stacjach kosmicznych. Przyjeżdżają też do nas ukraińscy studenci, którzy – razem ze swoimi rówieśnikami z całego konsorcjum UNIVERSEH – biorą udział w hakatonach. Na ukraińskich uniwersytetach nauczanie o technologiach kosmicznych jest bardzo zaawansowane i wszyscy możemy z tego skorzystać.

Kosmos to nasza przyszłość. Niewykluczone, że kiedyś ludzie zamieszkają na Księżycu lub na Marsie. Absolwenci kierunków studiów związanych z kosmosem nie będą więc chyba mieli problemu ze znalezieniem pracy? 
Przemysł kosmiczny w Polsce coraz szybciej się rozwija, zwłaszcza od ubiegłego roku, gdy Polska zwiększyła składkę do Europejskiej Agencji Kosmicznej. Od tej pory mamy dostęp do wszystkich programów i przetargów ogłaszanych przez tę agencję. Zaczęły się więc poszukiwania specjalistów. W ciągu najbliższych lat odbędzie się kilka misji na Księżyc z udziałem człowieka, m.in. właśnie Europejska Agencja Kosmiczna szykuje się do wysłania tam swojej załogi. Celem tych misji jest przygotowanie podwalin osadnictwa na Księżycu. W AGH kończymy już budowę tzw. habitatu do szkolenia ludzi, który przez dłuższy czas będą przebywać w kosmosie lub na Księżycu. Prowadzimy też badania w zakresie space biology, czyli biologii kosmicznej, która m.in. daje wskazówki, jak budować systemy podtrzymujące życie na innych planetach. Te wszystkie badania prowadzone są w ramach sojuszu UNIVERSEH, wspólnie z partnerami. Trzeba jednak zaznaczyć, że w Polsce jesteśmy dopiero na początku drogi budowania przemysłu kosmicznego i jestem przekonany, że w przyszłości ludzie nie będą mieli żadnego problemu z zatrudnieniem w branży technologii kosmicznych. Poza tym osoby wykształcone w technologiach kosmicznych mogą znaleźć pracę w wielu innych branżach inżynierskich. Dlatego też nie boję się o losy absolwentów. Tym bardziej że udział naszej uczelni w międzynarodowym sojuszu rozszerza horyzonty tych młodych ludzi i daje im możliwość nawiązania bardzo cennych międzynarodowych kontaktów naukowych i biznesowych.

Rozmawiała: Dorota Kruszewska